Het onderstaande artikel gaat over verlies van een ouder. A.s. zaterdag is het OncoZorg Symposium en is de eerste presentatie door Joanneke Bleichrodt. Zij zal spreken als verpleegkundig specialist palliatieve zorg spreken over ouders die een kind hier achterlaten omdat zij hu ziekte kanker niet gaan overleven. Hoe bereidt je je daarop voor.

Vandaag trof ik op de BCC een soortgelijk verhaal aan maar dan van een dochter die haar moeder verliest aan de ziekte van Alzheimer. Ze heeft hier een boek over geschreven. Veel mensen in Nederland en België staan op een andere manier voor verlies van hun ouder. Ik dacht dat het passend zou zijn de samenvatting van het boek te vertalen en ook hier te delen

Mischa Nagel

Het Leven Gaat Door

Er is geen handleiding voor het verlies van je ouders. Dat beseft je pas echt als je er middenin zit. Molly Jong-Fast weet daar alles van. Terwijl haar moeder, feministisch icoon Erica Jong, wegzakte in dementie, kreeg haar man kanker. Corona deed de rest. Haar nieuwe boek ‘How to Lose Your Mother’ is geen makkelijke kost, maar wel een die je niet snel vergeet.

In Nederland en België wachten miljenen dit lot. Elke dag worden er hier 143 mensen met dementie gediagnosticeerd. Tegen 2040 verwachten we 462.800 Nederlandse dementiepatiënten. Het wordt een epidemie van verdriet, en we zijn er niet op voorbereid.

De Waarheid Die Niemand Vertelt

“Niemand leert je hoe je dit moet doen”, zegt Jong-Fast vanuit New York. Ze heeft gelijk. We krijgen training voor alles in het leven, maar voor het verlies van je ouders? Niets. Geen cursus, geen protocol, geen draaiboek.

De realiteit is hard. Luiers verschonen, maar dan voor je moeder. Financiën regelen terwijl je emotioneel kapot bent. En dan die vraag: waarom voel ik me zo schuldig?

Voor Jong-Fast werd het extra gecompliceerd. Haar moeder was alcoholist en narcist. Hun relatie was verre van perfect. Toch voelde ze zich schuldig toen ze haar in een verzorghuis plaatste.

“In mijn ideale wereld zou mijn moeder niet alcoholist zijn en zou ik haar in mijn huis laten wonen waar ze zou schilderen en poëzie schrijven”, vertelt ze. “Maar dat was niet de werkelijkheid.”

Nederlandse Cijfers Die Schrikken

De Nederlandse realiteit is onthutsend. 300.000 mensen hebben dementie, waarvan 15.000 jonger dan 65. Tegen 2040 wordt dat bijna een half miljoen. Maar wie gaat voor hen zorgen?

Het antwoord is pijnlijk: niemand. Of in elk geval te weinig mensen. Over vijftien jaar hebben we 416.000 mantelzorgers tekort. In Amsterdam alleen al ontbreken dan 16.570 verzorgers. Rotterdam komt 13.370 mensen tekort.

Rouwexpert Manu Keirse ziet het dagelijks: “De meeste mensen hebben slechtere relaties met hun ouders dan we denken. Er is veel schuld en onvrede.” En dat maakt het verlies extra zwaar.

Belgische Realiteit Niet Zachter

Over de grens is het niet veel beter. België telt 194.100 mensen met dementie, waarvan 74 procent vrouw is. Tegen 2070 verdubbelt dat aantal naar 283.000. Vlaanderen alleen al heeft nu 141.000 dementiepatiënten.

Het Vlaamse dementieplan tot 2025 erkent de crisis. Er wordt geïnvesteerd in mantelzorgondersteuning en fixatie-arme zorg. Maar de vraag blijft: is het genoeg?

Missing You, een Belgische organisatie voor rouwverwerking, ziet het tekort aan ondersteuning. “Rouw en verlies is misschien wel het laatste taboe onder jongeren”, zeggen ze. Ze trekken naar middelbare scholen om het bespreekbaar te maken.

De Generatie Die Ervoor Staat

Millennials zijn de pineut. Ze worden ouder in een tijd van economische onzekerheid, kunnen nauwelijks een huis kopen, en moeten dan ook nog hun ouders verzorgen. Lisa (32) uit Amsterdam ervoer het aan den lijve toen haar vader overleed.

“Er komt bijzonder veel administratie kijken bij een sterfgeval. Mijn vader stierf zonder geld voor zijn begrafenis. Ik moest een betalingsregeling aangaan van 8.000 euro. Het maakte mijn rouwproces alleen maar moeilijker.”

Dat bedrag is geen uitzondering. Een gemiddelde uitvaart kost inderdaad 8.000 euro, terwijl millennials gemiddeld 30.000 euro per jaar verdienen. De wiskunde klopt niet.

Wanneer Relaties Ingewikkeld Zijn

Niet iedereen heeft een liefdevolle relatie met hun ouders. Sterker nog, veel mensen worstelen met schuldgevoel omdat die band niet was zoals ze wilden. Jong-Fast durft dat uit te spreken.

“Mijn man zijn therapeut zei: ‘Soms, als je narcistische ouders hebt, voel je je slechter dat het niet heeft uitgepakt.’ Dat raakte me.”

Monuta, de uitvaartorganisatie, bevestigt dit. Zij zien regelmatig kinderen die worstelen met gemengde gevoelens. Opgeluchting dat het lijden voorbij is, maar ook spijt dat het nooit goed is gekomen.

Het Praktische Verdriet

Jong-Fast beschrijft iets wat veel mensen herkennen: het leven gaat door, ook als je wereld instort. Je moet nog steeds boodschappen doen, kinderen ophalen van school, naar je werk. De wasmaschine draait gewoon door.

“Mijn man en ik hadden dit grappige moment”, vertelt ze. “Zijn vader stierf, twee weken later mijn stiefvaders zus. We zaten in hetzelfde kleine uitvaartcentrum in Connecticut. De eigenaren herkenden ons en maakten een geschokt gezicht. Het was een zwaar jaar, maar we zagen er de humor van in.”

Die humor is belangrijk. Het Nederlands Jeugdinstituut benadrukt dat rouwen voor iedereen anders is. Soms lach je, soms huil je. Beide zijn oké.

Dingen Die Helpen (En Die Niet)

Wat helpt wel? Jong-Fast heeft daar duidelijke ideeën over: “Voel je niet schuldig over dingen. De rest van de wereld kan je al schuldig laten voelen, maar doe dat niet bij jezelf.”

Nederlandse hulporganisaties als Stichting Rouwkost en Omgaan met Verlies zien hetzelfde. Praktische steun helpt. Een luisterend oor. Erkenning dat het moeilijk is.

Wat niet helpt? Opmerkingen als “het was toch al verwacht” of “nu heeft hij geen pijn meer”. Hoe goedbedoeld ook, ze doen pijn.

De Erfenis Van Spullen

Een onderwerp waar niemand over praat: de spullen. Als je ouders overlijden, moet alles verdeeld. Het huis, de bankrekening, maar ook alle emotionele bezittingen. Monuta waarschuwt: broers en zussen die altijd goed konden opschieten, krijgen ineens ruzie om een theepot.

Hun advies: laat iedereen een top drie maken van spullen waar ze veel waarde aan hechten. Probeer het praktisch aan te pakken. Makkelijker gezegd dan gedaan.

Lessen Voor Later

Jong-Fast werd nuchter van haar ervaring. Ze begreep dat ze niet haar moeder kon redden, alleen zichzelf. “Doe gewoon je best. Het gaat er niet uitzien zoals je wilt, maar dat betekent niet dat het verkeerd is.”

Het is een les die meer mensen kunnen gebruiken. In een land waar bijna niemand weet wat dementie precies inhoudt, waar mantelzorg tekorten oplopen tot astronomische proporties, en waar we nauwelijks praten over de realiteit van het ouder worden.

Wat We Nu Kunnen Doen

Begin het gesprek. Met je ouders, met je kinderen, met jezelf. Praat over wat er moet gebeuren als het zover is. Niet om morbide te zijn, maar om voorbereid te zijn.

Zoek hulp als je het nodig hebt. In Nederland kun je terecht bij Alzheimer Nederland, in België bij de Alzheimer Liga. Er zijn lotgenotengroepen, er is professionele hulp.

En accepteer dat het moeilijk is. Dat je boos mag zijn, verdrietig, opgelucht, schuldig – soms allemaal tegelijk. Jong-Fast heeft gelijk: je hoeft er niet “overheen” te komen. Je leert ermee leven.

Want het leven gaat door. Ook als je moeder doodgaat.

De realiteit is dat bijna iedereen dit meemaakt. 300.000 Nederlandse gezinnen worstelen nu met dementie. Tegen 2040 zijn dat er 462.800. Het is tijd dat we erover praten.