Inleiding

Kunstnagels zijn voor veel mensen een manier om zelfvertrouwen op te bouwen met mooi verzorgde nagels. Zowel acryl- als gelnagels zijn populair, maar hebben ook een schaduwzijde. De laatste jaren zijn er steeds meer berichten over de risico’s van kunstnagels en acrylaten, met name over allergische reacties die verstrekkende gevolgen kunnen hebben. Dit artikel belicht de wetenschappelijke inzichten over de gezondheidsrisico’s van kunstnagels, specifiek voor professionals in de nagelstyling, pedicure en andere deelgebieden van hand- en voetzorg.

Door: Mischa P.M.Nagel

Acrylaten: wat zijn het en waar worden ze voor gebruikt?

Acrylaten vormen de basis van de meeste kunstnagels. Ze kunnen zowel een petrochemische als natuurlijke oorsprong hebben. “natuurlijk” betekent niet automatisch “veilig”. De natuur produceert namelijk ook tal van giftige stoffen.

In kunstnagels worden voornamelijk twee soorten acrylaten gebruikt:

• Acrylzuur: basis voor polyacrylzuur, gebruikt in waterabsorberende producten, coatings, lijmen en cosmetica
• Methacrylzuur: basis voor polymethylmethacrylaat (PMMA), beter bekend als plexiglas

Een belangrijk onderscheid is dat tussen:

• Monomeren: de losse, kleine moleculen die chemisch reactief zijn
• Polymeren: de lange, onderling verbonden ketens die ontstaan als monomeren aan elkaar hechten

In de cosmetische industrie worden dezelfde stoffen en technologieën gebruikt die in de chemie plexiglas maken en waarmee chirurgen knieprotheses vastplakken. Stylistes gebruiken hiervoor acrylvloeistoffen met monomeren die gemengd worden met acrylpoeder (met kleurstoffen en polymeren). Na het opbrengen op de nagel zorgt UV-licht ervoor dat de monomeren polymeren vormen, waardoor de nagel uithardt.

De productiewijze van kunstnagels

Bij het plaatsen van acrylnagels zijn er twee veelgebruikte methoden:

1. Liquid-methode: hierbij komen meer acrylaten vrij dan bij gelnagels. Bij deze methode wordt de kunstnagel na toevoeging van een poeder snel hard, waarbij veel stof in de lucht terechtkomt.
2. Gelmethode: de grondstof is meer stroperig, waardoor minder stof vrijkomt.

Bij beide methoden worden acrylaatmonomeren gebruikt die tijdens het uithardingsproces polymeren moeten vormen. Als dit proces niet volledig is, kunnen vrije monomeren achterblijven.

Een veel gebruikt type acrylaat is methylmethacrylaat (MMA). De toxiciteit van MMA en andere esters van methacrylzuur is twijfelachtig. MMA veroorzaakt ernstige oog- en slijmvliesirritatie en wordt via de huid in de bloedbaan opgenomen. Dieronderzoek heeft aangetoond dat MMA aanzienlijke teratogene activiteit (schade aan het ongeboren kind) heeft en ernstige longschade kan veroorzaken.

Gezondheidsrisico’s van acrylaten

Acrylaatallergie

Het belangrijkste en meest voorkomende risico van het werken met kunstnagels is het ontwikkelen van een acrylaatallergie. Dit kan zich uiten als:

• Eczeem met jeuk, roodheid, zwelling, blaasjes of schilfers
• Ontstekingen rond de nagels, vingers en handen
• Uitslag op andere huidgebieden zoals armen en hals
• Loslaten van de eigen nagels (onycholyse)

Allergische reacties kunnen optreden bij zowel nagelstylistes als bij dragers van kunstnagels. Volgens onderzoek zou bij bijna 4 op de 10 mensen met handeczeem kunstnagels de oorzaak zijn. Ongeveer de helft van deze mensen zijn schoonheidsspecialisten die frequent met kunstnagels werken.

Een acrylaatallergie kan al binnen enkele maanden ontstaan, maar soms pas na meerdere jaren. Eenmaal ontwikkeld, gaat deze allergie niet meer weg. Bovendien worden de reacties vaak heviger bij herhaalde blootstelling.

De allergische reacties worden veroorzaakt door acrylaat-monomeren die vrijkomen uit de kunstnagel. Onder normale omstandigheden zouden deze monomeren volledig moeten uitharden tot polymeren, maar in de praktijk:

• Harden monomeren soms niet volledig uit (bijvoorbeeld door te zwakke UV-lampen of te weinig tijd)
• Blijven er altijd enkele monomeren over, zelfs na zorgvuldige behandeling
• Komen monomeren in contact met de huid door onzorgvuldig werken
• Wordt de huid beschadigd door het terugduwen van nagelriemen, waardoor monomeren makkelijker binnendringen
• Wordt de huid aangetast door aceton bij het verwijderen van de nagels

Verhoogd risico op infecties

Een ander risico is een verhoogd risico op infecties. Door het aanbrengen van een kunstnagel wordt het leefklimaat voor micro-organismen aanzienlijk beïnvloed:

• Schimmels (zoals Trichophyton rubrum, Trichophyton mentagrophytes en Candida albicans) gedijen beter onder kunstnagels omdat deze omstandigheden minder zuurstofrijk zijn
• De natuurlijke balans tussen aerobe en anaerobe bacteriën raakt verstoord
• Door afsluiting van zuurstof kunnen anaerobe bacteriën zich ongehinderd uitbreiden, wat tot ongewenste infecties kan leiden

Zoals vermeld in het artikel eerder artikel van mijn hand kan een kunstnagel aanleiding geven voor schimmels om te gaan woekeren.

Kankerrisico?

Hoewel er in het verleden zorgen zijn geweest over een mogelijk verband tussen acrylaten en kanker, is dit niet eenduidig bewezen. Diverse onderzoeken leverden tegenstrijdige resultaten op:

• Sommige studies suggereerden een verhoogd risico op darmkanker bij arbeiders in de chemische industrie die werkten met acrylmonomeren
• Onderzoek uit 2011 in de Journal of Medical Toxicology suggereerde dat orthopedische chirurgen (die ook met acrylaten werken) gemiddeld negen jaar eerder overleden en een 40% hoger risico op kanker hadden
• Andere studies vonden geen verhoogd kankerrisico

De European Chemicals Agency (ECHA) concludeerde in 2018 dat er ‘geen zorgen zijn over de kankerverwekkende eigenschappen’ van methylmethacrylaat (MMA). De Nederlandse Gezondheidsraad kwam tot vergelijkbare conclusies. Beide organisaties wezen echter wel op het risico van overgevoeligheidsreacties.

Toch zijn er sterke aanwijzingen dat acrylzuur en methacrylzuur extreem reactief zijn en zich kunnen hechten aan genetisch materiaal in het lichaam. Normaal gesproken maakt het lichaam zulke beschadigde cellen onschadelijk door zelfdoding van de cel (apoptose), maar als dit niet gebeurt, kunnen er problemen ontstaan.

Van acrylaten is bekend dat ze carcinogeen zijn, en wordt hun gebruik om diverse redenen afgeraden bij kankerpatiënten.

Verstrekkende gevolgen van acrylaatallergie

Een vaak onderschat aspect is dat een acrylaatallergie niet alleen het onmogelijk maakt om kunstnagels te dragen. De gevolgen kunnen veel verder reiken:

• Medische behandelingen: Voor personen met een acrylaatallergie kan het ‘wit’ vullen van gaatjes in een gebit onmogelijk worden. Als de allergie ontstaat bij iemand die al vullingen heeft, kan een tandarts zelfs moeten besluiten om de gevulde kiezen te trekken. Vervanging door protheses kan dan onmogelijk zijn.
• Orthopedische ingrepen: Een acrylaatallergie kan het vervangen van een heup- of kniegewricht bemoeilijken of zelfs onmogelijk maken, omdat acrylaten gebruikt worden om deze protheses te bevestigen aan het bot.
• Andere hulpmiddelen: Het kan ook problematisch zijn bij het dragen van zachte contactlenzen of gehoorapparaten, waarin acrylaten verwerkt zijn.

Het is daarom essentieel dat zowel professionals als consumenten zich bewust zijn van deze risico’s, die ver buiten de cosmetische context reiken.

Risicogroepen en belangrijke maatregelen

Risicogroepen

De volgende groepen lopen extra risico op het ontwikkelen van een acrylaatallergie:

1. Nagelstylistes en manicures: Door herhaalde blootstelling aan acrylaten
2. Consumenten van kunstnagels: Vooral bij thuisgebruik of behandeling door onvoldoende opgeleide stylistes
3. Mensen met beschadigde huid: Een beschadigde huidbarrière maakt het gemakkelijker voor acrylaten om binnen te dringen
4. Mensen die eerder allergisch reageerden op bepaalde stoffen: Zij kunnen gevoeliger zijn voor het ontwikkelen van nieuwe allergieën

Preventieve maatregelen voor professionals

Voor nagelstylistes en andere professionals zijn er belangrijke maatregelen te nemen:

1. Vermijd huidcontact: Zorg dat monomeren niet in contact komen met de huid; werk zeer zorgvuldig
2. Gebruik handschoenen: Hoewel geen enkele handschoen volledige bescherming biedt, geven handschoenen van nitrielrubber of neopreen de beste bescherming (PVC-handschoenen lossen vrijwel direct op bij contact met acrylnagelvloeistof)
3. Vervang regelmatig je handschoenen: Acrylaten dringen binnen 5 minuten door handschoenen heen
4. Bescherm de nagelriemen: Voorkom beschadiging van de nagelriemen en de huid rond de nagels
5. Zorg voor goede ventilatie: Beperk inademing van dampen van monomeren
6. Gebruik kwaliteitsproducten: Gebruik alleen producten die voldoen aan de Europese Cosmeticaverordening
7. Correcte uitharding: Zorg voor voldoende uitharding onder professionele UV-lampen
8. Let op etiketten: Controleer of producten voor professioneel gebruik zijn en of de juiste waarschuwingen vermeld staan

Veiligheidsmaatregelen voor consumenten

1. Ga naar een professionele salon: Nagelstylistes kunnen nauwkeuriger werken en hebben professionele apparatuur
2. Let op thuisproducten: Gebruik geen producten die ‘alleen voor professioneel gebruik’ zijn
3. Wees alert op signalen: Stop bij de eerste tekenen van irritatie (jeuk, roodheid)
4. Overweeg alternatieven: Gewone nagellak of nagellak op waterbasis is veiliger
5. Laat nagelriemen intact: Vraag stylistes om de nagelriemen niet te beschadigen of te verwijderen

De toename van acrylaatallergie

Het aantal gevallen van acrylaatallergie neemt verontrustend snel toe. Volgens gegevens van het Amsterdam UMC was ongeveer tien jaar geleden 2% van de geteste personen allergisch voor acrylaten; nu is dat 4%.

Opvallend is ook dat het profiel van patiënten met een acrylaatallergie is veranderd. Waar het vroeger vooral mannen betrof (vanwege industriële blootstelling), is nu 97% van de patiënten vrouw. Dit wijst sterk op de rol van cosmetische producten.

Veiligere alternatieven

Als veiligere alternatieven voor gel- of acrylnagels zijn te overwegen:

1. Gewone nagellak: Bevat wel acrylaten, maar geen reactieve monomeren
2. Nagellak op waterbasis: Bevat minder irriterende stoffen
3. Plaknagels: Kunstnagels die met lijm worden bevestigd (let op: de lijm kan de stof ethyl cyanoacrylate bevatten, een acrylaatmonomeer die de huid kan irriteren)
4. Dipping powders: Een nieuwe trend waarbij een laagje speciale lijm en poeder worden aangebracht. De lijm en topcoating bevatten echter ook ethyl cyanoacrylaat, dus ook hier is voorzichtigheid geboden

Zoals toxicoloog Hester Hendriks van het RIVM opmerkt: “Ook in nagellak kunnen stoffen zitten waar je allergisch voor kunt worden, bijvoorbeeld kleurstoffen. Maar het verschil zit in de gevolgen daarvan. Met een allergie voor kleurstoffen kun je goed leven, maar met acrylaatallergie is dat lastiger.”

EU-regelgeving

Sinds 2020 mogen in de EU alleen professionals producten gebruiken die hydroxy-ethylmethacrylaat (HEMA) of het verwante monomeer di-HEMA TMHDC bevatten. Het etiket moet dit vermelden en waarschuwingen geven over allergene bijwerkingen.

Uit onderzoek blijkt echter dat van elke drie producten er één een label heeft dat niet aan deze eisen voldoet. De handhaving van deze regels blijft een uitdaging, mede omdat veel producten uit de Verenigde Staten en China komen.

Conclusie

Kunstnagels blijven populair, maar de gezondheidsrisico’s verdienen meer aandacht. Vooral het risico op acrylaatallergie, met alle mogelijke gevolgen voor latere medische behandelingen, moet serieus genomen worden.

Voor professionals in de nagelverzorging is het essentieel om zich goed te laten opleiden over de risico’s van acrylaten en veilige werkmethoden te hanteren. Ook consumenten dienen goed geïnformeerd te worden over de risico’s en veiligere alternatieven.

De meest betrouwbare manier om acrylaatallergie te voorkomen blijft het vermijden van producten met acrylaatmonomeren. Zoals gezondheidsprofessionals benadrukken: in twijfel, kies voor veiligheid.

Bronnen

1. “Mooi gelakte nagels die lang blijven zitten”, RIVM-artikel (2024).
2. Nagel, M. (2020). “Acrylaten en kunstnagels – Gebruik bij kankerpatiënten af te raden”, Voetzorg+ Oncologie, 21 mei 2020.
3. Koert, W. (2024). “Acrylaten – Misschien niet kankerverwekkend, toch gevaarlijk”.
4. Walker, A.M., Cohen, A.J., Loughlin, J.E., Rothman, K.J., DeFonso, L.R. (1991). “Mortality from cancer of the colon or rectum among workers exposed to ethyl acrylate and methyl methacrylate”. Scand J Work Environ Health, 17(1):7-19.
5. Diaz, J.H. (2011). “Proportionate cancer mortality in methyl methacrylate-exposed orthopedic surgeons compared to general surgeons”. J Med Toxicol, 7(2):125-32.
6. European Chemicals Agency (ECHA). (2018). “Substance Evaluation Conclusion document EC No 201-297-1. Evaluation Report for Methyl methacrylate”.
7. Health Council of the Netherlands. (2011). “Methyl methacrylate. Health-based recommended occupational exposure limit”. Publication no. 2011/38.
8. Steunebrink, I.M., de Groot, A., Rustemeyer, T. (2024). “Contact allergy to acrylate-containing nail cosmetics: A retrospective 8-year study”. Contact Dermatitis, 90(3):262-5.
9. Gonçalo, M., et al. (2018). “Allergic contact dermatitis caused by nail acrylates in Europe. An EECDRG study”. Contact Dermatitis, 78(4):254-60.
10. Suuronen, K., et al. (2024). “Acrylates in artificial nails – Results of product analyses and glove penetration studies”. Contact Dermatitis, 90(3):266-72.
11. “Meer vrouwen allergisch door gelnagels, kan later problemen opleveren”. NOS Nieuws, 29 oktober 2024.