Inleiding

In de laatste jaren is er een toenemende interesse in de toediening van magnesium via de huid. Ook wordt er gesuggereerd dat minstens helft van de bevolking een magnesiumtekort zou hebben. Producenten van magnesiumsprays, -olies, -baden en -crèmes beloven wonderbaarlijke resultaten. Deze claims worden ondersteund door indrukwekkende marketingverhalen, maar wat zegt de wetenschap hierover? Recent onderzoek werpt nieuw licht op deze kwestie en biedt duidelijke inzichten voor de pedicurepraktijk.

Door: Mischa Nagel

De essentiële rol van magnesium

Magnesium is onmisbaar voor het menselijk lichaam en speelt een cruciale rol in meer dan 300 enzymatische processen. Het mineraal is betrokken bij de energieproductie in elke cel via het ATP-metabolisme, de aanmaak van DNA en eiwitten, en de regulatie van talrijke lichaamsfuncties. In de spieren zorgt magnesium voor een goede contractie en ontspanning, terwijl het in het zenuwstelsel essentieel is voor de prikkeloverdracht. Ook voor een gezond hartritme en een stabiele bloeddruk is voldoende magnesium noodzakelijk.

Herkennen van magnesiumtekort

Een tekort aan magnesium manifesteert zich vaak subtiel en kan gemakkelijk over het hoofd worden gezien. Vroege symptomen zijn vermoeidheid, prikkelbaarheid en concentratieproblemen. Bij een verder vorderend tekort kunnen spierkrampen optreden, vooral in de kuiten en voeten, wat relevant is voor de medisch pedicurepraktijk. Ernstige tekorten kunnen leiden tot hartritmestoringen en een verhoogde bloeddruk. Het herkennen van deze signalen is belangrijk omdat een magnesiumtekort de gezondheid ernstig kan beïnvloeden. Magnesiumtekorten komen voor bij slechts 2% van de bevolking.

De huid als barrière

De menselijke huid is een fascinerend orgaan dat ongeveer 1,8 vierkante meter beslaat en ongeveer 10% van ons lichaamsgewicht vormt. De belangrijkste functie is bescherming tegen schadelijke invloeden van buitenaf. De buitenste laag, het stratum corneum, bestaat uit dode cellen (corneocyten) die zijn ingebed in een complexe lipide matrix. Deze structuur vormt een zeer effectieve barrière tegen waterverlies en de indringing van externe stoffen.

De barrièrefunctie wordt verder versterkt door de specifieke opbouw van de lipide matrix, die bestaat uit ceramiden, cholesterol en vetzuren. Deze samenstelling maakt de huid waterafstotend en zorgt ervoor dat wateroplosbare stoffen, zoals magnesiumionen, nauwelijks kunnen doordringen. Alleen een zeer klein percentage van het huidoppervlak, ongeveer 0,1 tot 1%, bestaat uit zweetklieren en haarzakjes die theoretisch doorgang zouden kunnen bieden. Het gaat dan alleen om de magnesiumchloride vorm.

Wetenschappelijk onderzoek naar transdermaal magnesium

Verschillende wetenschappelijke studies hebben de effectiviteit van magnesiumopname via de huid onderzocht. Een van de meest interessante natuurlijke experimenten vindt plaats in de Dode Zee, waar de magnesiumconcentratie ongeveer 198 mmol/L bedraagt – vele malen hoger dan de normale bloedwaarde van 0,8 mmol/L. Ondanks deze enorme concentratiegradiënt is er bij badende mensen geen significante stijging van magnesium in het bloed waargenomen.

Laboratoriumonderzoeken met magnesiumhoudende crèmes en sprays tonen hooguit minimale opname. Een recent onderzoek met een magnesiumcrème liet weliswaar een kleine stijging zien in de magnesiumconcentratie in het bloed, maar deze was statistisch niet significant. De beperkte opname die wel plaatsvindt, gebeurt waarschijnlijk via de haarzakjes en zweetklieren, maar de hoeveelheid is te klein om klinisch relevant te zijn.

Praktische implicaties voor de pedicurepraktijk

Als pedicure is het belangrijk om op de hoogte te zijn van deze wetenschappelijke inzichten om patiënten goed te kunnen adviseren. Bij vermoedens van een magnesiumtekort is doorverwijzing naar de huisarts voor bloedonderzoek de aangewezen weg. Orale suppletie, indien voorgeschreven, blijft de meest effectieve behandelmethode.

De rol van voeding

Een gezonde, gevarieerde voeding kan in de meeste gevallen voorzien in de dagelijkse magnesiumbehoefte. Groene bladgroenten, noten, zaden, volkoren producten en peulvruchten zijn uitstekende bronnen van magnesium. Voor de pedicure is het waardevol om patiënten hierover te kunnen adviseren, vooral bij risicogroepen zoals diabetici of ouderen.

Specifieke risicogroepen

Bepaalde patiëntengroepen hebben een verhoogd risico op magnesiumtekort. Diabetespatiënten verliezen vaak meer magnesium via de nieren. Ouderen hebben vaak een verminderde opname door het maag-darmstelsel. Ook gebruikers van bepaalde medicatie, zoals diuretica of maagzuurremmers, hebben een verhoogd risico. In de pedicurepraktijk is extra alertheid bij deze groepen geboden.

Conclusie en aanbevelingen

Het wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van transdermale magnesiumtoediening is zeer beperkt. De barrièrefunctie van de huid en de fysisch-chemische eigenschappen van magnesiumionen maken significante opname via de huid onwaarschijnlijk. Voor patiënten met een magnesiumtekort blijft orale suppletie, onder medische begeleiding, de aangewezen weg.

Als pedicure kunt u een belangrijke signalerende functie vervullen door alert te zijn op symptomen van magnesiumtekort. Daarnaast kunt u patiënten voorlichten over het belang van magnesium en de natuurlijke bronnen ervan in de voeding. Bij twijfel over magnesiumtekort is doorverwijzing naar de huisarts altijd aan te raden.

Bron:

https://www.radboudumc.nl/nieuws/2023/vijf-vragen-over-magnesium-aan-jeroen-de-baaij

Gröber U, Werner T, Vormann J, Kisters K. Myth or Reality-Transdermal Magnesium? Nutrients. 2017 Jul 28;9(8):813. doi: 10.3390/nu9080813. PMID: 28788060; PMCID: PMC5579607.