Bron: The economist oktober 2024

Nederlandse bewerking Mischa Nagel

Dit is het 2^e artikel wat wij publiceren over Ozempic, Wegovy en sema glutide. Een eerder artikel werd geproduceerd door onze wetenschapsjournalist Willem Koert en dat ging meer over de lange termijn werking waar nog veel over onbekend is

Naarmate ze goedkoper worden en meer mensen toegang krijgen tot medicijnen als Ozempic zal er veel veranderen in de gezondheid van mensen met diabetes en obesitas.

Elke dag lijkt nieuw spannend nieuws te brengen. De groep medicatie die vallen onder de GLP-1-receptor antagonisten werd oorspronkelijk ontwikkeld om diabetes 2 te bestrijden.  Daarna werden varianten met succes ingezet tegen obesitas. Nu blijkt deze groep ook inzetbaar bij vormen van  hart- en nierziekten en er wordt onderzoek gedaan naar de effecten op Alzheimer en verslavingziekten.

Het is nog vroeg, maar GLP-1-receptoragonisten lijken een van de meest succesvolle klassen geneesmiddelen in de geschiedenis te worden. Naarmate ze goedkoper en gebruiksvriendelijker worden, beloven ze het leven van meer dan een miljard mensen drastisch te verbeteren—met verstrekkende gevolgen voor industrie, economie en samenleving.

In de drie jaar sinds semaglutide werd goedgekeurd voor de behandeling van obesitas, heeft het Amerika in een snel tempo veroverd. Na tientallen jaren van teleurstellende “wondermiddelen”, werken deze medicijnen echt. Nu al heeft één op de acht Amerikaanse volwassenen GLP-1-medicijnen gebruikt. Novo Nordisk, maker van semaglutide (verkoopt als Ozempic voor diabetes en Wegovy voor gewichtsverlies), en Eli Lilly, producent van tirzepatide (een effectiever alternatief), hebben samen ongeveer $1 biljoen aan marktwaarde toegevoegd sinds 2021.

De actie verplaatst zich nu buiten Amerika. Met meer dan twee vijfde van de wereldbevolking met overgewicht of obesitas, is de vraag naar GLP-1-medicijnen enorm. Farmaceutische bedrijven werken aan pillen in plaats van injecties (goedkoper te produceren) en aan het verminderen van bijwerkingen. Generieke versies van oudere GLP-1-agonisten komen op de markt. Semaglutide verliest in 2026 zijn patent in Brazilië, China en India; in China alleen al zijn acht vergelijkbare medicijnen in ontwikkeling. Naarmate inkomens in ontwikkelingslanden stijgen en het leven meer zittend wordt, beginnen de tailleomvangen die in het Westen te evenaren.

Situatie in Nederland en België

In Nederland en België zijn deze medicijnen ook beschikbaar, maar met striktere voorwaarden dan in de VS. In Nederland vergoedt de zorgverzekering Ozempic alleen voor diabetes type 2, niet voor gewichtsverlies. Wegovy is sinds augustus 2023 wel goedgekeurd, maar wordt eveneens niet vergoed voor louter gewichtsverlies. In België geldt een vergelijkbare situatie.

Beide landen kampen met toenemende obesitas: in Nederland heeft ongeveer 50% van de volwassenen overgewicht, waarvan 15% obesitas. In België liggen deze cijfers zelfs iets hoger. Dit heeft grote gevolgen voor de volksgezondheid en zorgt voor toenemende kosten in de gezondheidszorg, vooral door diabetes type 2 en hart- en vaatziekten.

Meer dan alleen gewichtsverlies

Het beperken van obesitas zou al veelbetekenend zijn. Toch beloven GLP-1-medicijnen veel meer te doen. Patiënten met overgewicht die semaglutide gebruiken, blijken minder hartaanvallen en beroertes te krijgen; de voordelen lijken verrassend genoeg grotendeels onafhankelijk van hoeveel gewicht er verloren gaat. Tirzepatide verbetert slaapapneu. Onderzoeken tonen aan dat GLP-1-agonisten chronische nierziekten bij diabetici verminderen en er zijn aanwijzingen dat ze hersenkrimping en cognitieve achteruitgang bij Alzheimer kunnen verminderen. Studies van gezondheidsgegevens suggereren dat ze ook kunnen helpen bij verslavingen; mensen die al GLP-1-medicijnen gebruikten in Amerika hadden minder kans op een overdosis opioïden of misbruik van cannabis of alcohol.

Hoe kan één medicijnklasse zoveel doen? Deze medicatie werkt niet alleen in de darmen, maar bindt ook aan receptoren in het hele lichaam en in de hersenen. De medicijnen lijken ontstekingen te verminderen en interacteren met mechanismen die verband houden met hunkering en beloningsgevoelens.

Voordelen voor medisch pedicures

Voor medisch pedicures zijn deze ontwikkelingen relevant omdat diabetische voetproblemen tot de ernstigste complicaties van diabetes behoren. Betere controle van diabetes en gewicht kan leiden tot minder diabetische voetcomplicaties. In Nederland en België, waar preventie van diabetische voetproblemen een belangrijk onderdeel is van het werk van een medisch pedicure, kunnen deze medicijnen indirect bijdragen aan betere resultaten voor patiënten.

Natuurlijk is er meer onderzoek nodig. Hoewel GLP-1-agonisten al 20 jaar worden gebruikt bij diabetes, zijn sommige nieuwere bevindingen gebaseerd op observationele studies die moeten worden aangevuld met gerandomiseerde trials. Patiënten moeten deze medicijnen mogelijk hun hele leven blijven gebruiken, en de langetermijnvoordelen moeten nog worden gekwantificeerd.

Dat maakt ook de kosten onzeker. Momenteel zijn de medicijnen duur: tirzepatide kost in Amerika meer dan $500 per maand. De onmiddellijke bijwerkingen, waaronder misselijkheid, alvleesklierontsteking, diarree en spierverlies, kunnen afschrikken; de effecten van tientallen jaren gebruik zijn onzeker. Sommigen maken zich zorgen over de medicalisering van het dagelijks leven en of mensen zullen blijven overeten, wetende dat er een oplossing is.

Toch zullen met tijd, experimenten en innovatie de voordelen duidelijker worden en de kosten dalen. Gezonde gewoonten en goed volksgezondheidadvies blijven belangrijk. Maar zorgverleners wanhopen al lang omdat niets lijkt te werken voor veel mensen met obesitas. Als de medicijnen hun vroege belofte waarmaken, zou het pervers en wreed zijn om patiënten medicijnen te onthouden die hun leven drastisch kunnen verbeteren. De medicijnen zouden dezelfde belofte kunnen inhouden voor verslaving.

De mogelijkheden zijn opwindend

Als we een stap terug nemen, zijn de mogelijkheden opwindend. In 2019 behoorden hartziekten, beroertes, diabetes, Alzheimer en nierziekten tot de tien belangrijkste wereldwijde doodsoorzaken. Tegen 2050, naarmate de wereld vergrijst en de gezondheidszorg in ontwikkelingslanden verbetert, zullen deze ziekten een grotere tol eisen. Vorig jaar werden meer dan 100.000 Amerikanen gedood door opioïdenoverdoses en stierven er 180.000 Amerikanen  door  overmatig alcoholgebruik.

Voor patiënten zouden de nieuwe toepassingen van GLP-1-medicijnen niet alleen langere, gezondere en productievere levens betekenen, maar ook gelukkigere. In een wereld van overvloed bezwijken mensen voor hun impulsen, zelfs als ze weten dat hun gedrag op lange termijn schadelijk is. Hoewel GLP-1-agonisten het plezier van onmiddellijke bevrediging kunnen beperken, beloven ze opdringerige verlangens te beëindigen en de gezondheid op lange termijn te verbeteren.

De totale rekening voor het voorschrijven van deze medicijnen zou enorm kunnen zijn. Toch zouden ze voor overheden andere kosten verlagen: alleen al de directe medische rekening voor obesitas bedraagt $260 miljard per jaar in Amerika; middelenmisbruik is een enorme last voor het strafrechtelijk systeem. De staat zou minder belastinginkomsten uit alcohol halen, maar de inkomstenbelastinginkomsten zouden stijgen naarmate de beroepsbevolking gezonder wordt.

Minder is meer

Net zoals de anticonceptiepil vrouwen aanmoedigde om langer in het onderwijs te blijven en te werken, zo zouden GLP-1-medicijnen kunnen leiden tot diepgaande economische en sociale veranderingen door productiviteit en vrijheid te vergroten. Sommige bedrijfsmodellen zouden op hun kop kunnen worden gezet. Als verlangens kunnen worden beheerst, kunnen junkfoodbedrijven, adverteerders en zelfs drugshandelaren hun focus verleggen van kwantiteit naar kwaliteit. Sociale gewoonten kunnen evolueren. In het Westen wordt dunheid geprezen als het ideaal van schoonheid, omdat het voor velen moeilijk te bereiken is, terwijl mensen met obesitas discriminatie en lagere lonen ondervinden. Als dun zijn gemakkelijker wordt, kan dat veranderen. Obesitas en verslaving worden mogelijk minder vaak gezien als morele tekortkomingen, maar als ziekten die kunnen worden behandeld. De GLP-1-revolutie staat nog maar aan het begin. De belofte is verleidelijk.