Door: Mischa Nagel
Voetzorg kent verschillende competenties die nauw op elkaar aansluiten. Er bestaan richtlijnen voor voetzorgverlening, gebaseerd op wat we “beperkt” wetenschappelijk onderzoek kunnen noemen. De term “beperkt” is bewust gekozen, aangezien voeten in vrijwel alle medische specialismen een ondergeschoven kindje zijn. Het is veelzeggend dat er in 2023 een wetenschappelijke studie naar de oudere voet is gestart, juist vanwege het gebrek aan beschikbare kennis.
Tot een decennium geleden werden voetzorg en de meeste bijbehorende competenties voornamelijk als cosmetische beroepen beschouwd. De introductie van de Medisch Pedicure-competentie en de integratie in de ketenzorg hebben echter een kentering teweeggebracht, zowel in de zorgsector als bij consumenten. De zorg voor voeten van diabetespatiënten is van essentieel belang geworden. Deze patiëntengroep zal de komende jaren aanzienlijk groeien, evenals het aantal reumapatiënten. Dit zijn twee exemplarische ziektebeelden waarbij vroeger de pedicure +/++ werd ingezet. Er zijn echter vele andere aandoeningen waarbij adequate voetzorg cruciaal is om de mobiliteit op peil te houden.
Hoewel er in de voetzorg nog ruimte voor verbetering is, zijn de positieve veranderingen en vooruitgang goed nieuws voor de vele mensen die deze zorg nodig hebben. Maar hoe zit het met afwijkingen aan de handen? Worden die over het hoofd gezien?
Het lijkt alsof we teruggaan in de tijd als we kijken naar handzorg. Wereldwijd is handzorgverlening nog steeds voornamelijk cosmetisch van aard. In Nederland bestaan er weliswaar handtherapeuten, maar dit zijn fysiotherapeuten die zich richten op het herstellen of verbeteren van de functionaliteit van de handen. Er zijn echter talloze ziekten die handklachten veroorzaken, hetzij door het ziektebeeld zelf, hetzij als gevolg van de behandeling. Wie verzorgt deze handen? Er is geen specifieke competentie voor ontwikkeld.
Bij navraag bij diverse zorgprofessionals, van medisch specialisten tot huisartsen, fysiotherapeuten en verpleegkundigen, krijg ik steevast hetzelfde antwoord: “Ja, waarom eigenlijk niet?” Diabetespatiënten kunnen naast ernstige voetklachten ook afwijkingen aan de handen ontwikkelen. Er is zelfs een wetenschappelijk onderzoek getiteld “Diabetes en handen: de vergeten klachten”. Desondanks ontbreekt het aan wetenschappelijk materiaal, protocollen, richtlijnen en patiënteninformatie. Door dit gebrek aan informatie realiseert de diabetespatiënt zich vaak niet eens dat de handafwijkingen ook een gevolg van hun ziekte kunnen zijn.
In 2019 introduceerde het nascholingsinstituut Voetzorg+, voortbouwend op 7 jaar ervaring met hun curriculum Oncologisch Voetzorgverlener (OVV), een curriculum voor Oncologisch Handzorgverlener (OHV). Kankerbehandelingen kunnen namelijk ook leiden tot afwijkingen aan de handen die een grote impact hebben op de levenskwaliteit. Deze klachten kunnen zo ernstig zijn dat ze de uitvoering van “algemene dagelijkse levensverrichtingen” (ADL) belemmeren. Bij verlies van een of meer van deze gedefinieerde verrichtingen moet vervangende zorg worden aangeboden.
De ervaringen met oncologische handzorgverlening tonen aan dat er op het gebied van gespecialiseerde handzorg veel mogelijkheden zijn om fysieke problemen aan de handen te voorkomen of te verlichten. Patiënten geven aan deze vorm van zorg, net als de gespecialiseerde oncologische voetzorg, zeer te waarderen. Beide competenties werken met strikte voorwaarden, waarvan de belangrijkste de communicatie met de behandelend oncoloog of verpleegkundig specialist oncologie is.
Voorafgaand aan elke interventie moet een zorgplan worden opgesteld met alle beschikbare informatie. Dit zorgplan vormt de basis voor overleg met het oncologisch team, dat toestemming geeft voor het uitvoeren van de zorginterventies.
Momenteel werkt een groep zorgverleners hard aan een visiedocument over het belang van medische handzorgverlening. Dit document moet op 1 september gereed zijn. Met dit visiedocument zullen stakeholders benaderd worden om bij hun doelgroepen te peilen of zij behoefte hebben aan dergelijke zorg. Dezelfde vraag zal worden voorgelegd aan artsen en specialisten. Als de resultaten positief zijn, zullen we in samenwerking met de stakeholders een opleidingsstructuur opzetten en een nieuwe zorgcompetentie ontwikkelen.
Het is duidelijk dat er een lacune bestaat in de zorg voor handproblemen bij diverse aandoeningen. Door het ontwikkelen van een gespecialiseerde medische handzorgcompetentie kunnen we mogelijk de levenskwaliteit van vele patiënten verbeteren en de druk op andere zorgverleners verlichten. Het is tijd om handzorg de aandacht te geven die het verdient, net zoals dat eerder met voetzorg is gebeurd.
Wilt u meedenken over deze vorm van zorg? Wordt dan lid van de speciale besloten Facebookgroep! Klik hier.
Voorwaarden voor lidmaatschap:
- U bent werkzaam in de zorg of
- U bent werkzaam als nagelstyliste, manicure of
- U bent arts of specialist of
- U bent beleidsmedewerker van een patiënten vereniging of
- U bent journalist.
