Iemand die een behandeling voor de ziekte kanker ondergaat, kan te maken krijgen met bijwerkingen, o.a. aan de nagels en huid van de voeten.
Sinds 2012 bestaat er een educatief programma voor medisch voetzorgverleners dat als doel heeft bewustzijn te creëren, de juiste begeleiding voor de patiënt te voorzien en te zorgen voor optimale behandeling van de voeten van kankerpatiënten. Het programma is ook gericht op het stimuleren van de communicatie tussen de medisch voetzorgverleners en oncologieprofessionals.
Oncologisch voetzorgverleners
Inmiddels (2023) zijn er in Nederland en België een 300-tal Oncologisch Voetzorgverleners OVV opgeleid. Elk jaar een verplichte nascholing volgen, is één van de 10 competenties waar een OVV’er aan moet voldoen. Zo zijn zij altijd op de hoogte van alle nieuwe ontwikkelingen op het gebied van nieuwe anti- kankermedicatie en eventueel optredende voetproblemen.
Deze OVVers zijn terug te vinden in de digitale verwijsgids kanker van IKNL en op deze website.
Slimme oncozorg voor iedereen.
OVV® - oncologisch voetzorgverlener
Iemand die een behandeling tegen de ziekte kanker ondergaat, kan te maken krijgen met bijwerkingen. Een behandeling met chemotherapie of doelgerichte therapie kan bijvoorbeeld bijwerkingen geven aan de nagels en huid van de voeten.
Sinds 2012 bestaat er voor (medisch) pedicures in Nederland en Vlaanderen een aanvullende opleiding tot oncologisch voetzorg-verlener [OVV®].
Wat is het belang van oncologische voetzorg?
Expertise OVV.
- bewustzijn van potentiële complicaties en screening vergroten;
- patiënten de juiste begeleiding geven;
- de voeten van kankerpatiënten in optimale conditie brengen;
- Bevorderen van de communicatie met andere oncologieprofessionals.
OVVers zijn opgeleid door medisch specialisten, communicatiedeskundigen, een onco-psycholoog, een oncologie-verpleegkundige en ervaren OVVers.
Elke OVV volgt ieder jaar een verplichte nascholing Zo zijn zij altijd op de hoogte van alle nieuwe ontwikkelingen op hun vakgebied.
Samen met specialisten zijn richtlijnen opgezet voor veilige voetverzorging bij kankerpatiënten.
Preventieve screening.
Voordat een kankerpatiënt behandeld wordt, kan een OVV de voeten preventief screenen. Bij dit onderzoek worden de voeten gecontroleerd op aanwezigheid van huid- en voetproblemen, zoals mogelijke wondjes, schimmelinfecties of nagelaandoeningen. Eventuele waarnemingen kunnen belangrijk zijn voor de behandeling.
De huid en de nagels hebben een belangrijke signaalfunctie. Veranderingen kunnen een indicatie zijn voor verwijzing naar het oncologisch behandelteam. Een OVV kan hierin een belangrijke rol vervullen.
Interdisciplinaire samenwerking.
Iemand bij wie kanker is geconstateerd, heeft vaak slecht nieuws te verwerken gekregen. Een OVV kan op een professionele manier omgaan met de emoties die hieruit voortkomen en doorverwijzen naar een oncopsycholoog.
Naast een oncoloog bestaat het behandelteam meestal uit verpleegkundig specialisten, oncologie-verpleegkundigen en psychosociaal zorgverleners.
Goede communicatie is van groot belang, zowel met de patiënt als binnen het team en met ondersteunende zorgverleners. Voor het behandelteam is het belangrijk te weten dat zij kankerpatiënten met voetproblemen veilig kunnen verwijzen naar een OVV.
Behandeling van bijwerkingen.
Iemand die een behandeling tegen de ziekte kanker ondergaat, kan te maken krijgen met bijwerkingen. Een behandeling met chemotherapie of doelgerichte therapie kan bijvoorbeeld bijwerkingen geven aan de nagels en huid van de voeten.
Een OVV-behandeling kan bestaan uit: het verwijderen van pathologisch eelt, het dunner frezen van verdikte nagels, het reguleren van ingegroeide nagels en het repareren van gespleten nagels.
Een ontspannende voet- en onderbeenmassage is ook mogelijk. Er wordt een speciale massagetechniek toegepast zonder enige vorm van druk. Een OVV weet wanneer deze massage wel en niet toegepast mag worden. Bij sommige vormen van kanker of bijwerkingen als gevolg van de behandeling, is elke vorm van massage contra-geïndiceerd.
Hand-voetsyndroom.
Een mogelijke bijwerking van chemotherapie is het handvoetsyndroom. Mogelijke klachten zijn: blaren, infecties, jeuk, pijn of gevoeligheid, roodheid, een schilferende of vervellende huid of zwelling aan beide voeten tegelijkertijd. Als een OVV deze
klachten signaleert, zal deze de behandelend specialist hiervan op de hoogte brengen.
Melden van behandeling. Bent u kankerpatiënt?
Dan is het van belang dat u een OVV laat weten of u onder behandeling bent. Meld wanneer de laatste chemokuur of bestraling heeft plaatsgevonden en wie uw oncologisch behandelaar en huisarts zijn. Een kankerpatiënt mag namelijk niet zonder meer een voetzorgtraject ondergaan. Een OVV kan overleg plegen met uw medisch specialist.
Verzorging en comfort voor de voet.
Iemand die een behandeling tegen de ziekte kanker ondergaat, kan te maken krijgen met bijwerkingen. Een behandeling met chemotherapie of doelgerichte therapie kan bijvoorbeeld bijwerkingen geven aan de nagels en huid van de voeten.
Ook kan de lichamelijke weerstand in een bepaalde periode van de behandeling laag zijn. Voor de voetzorgverlener is het van belang te weten wanneer zo’n periode zich voordoet, omdat bepaalde handelingen dan niet verricht mogen worden.
Het doel van oncologische voetzorg is de voeten van kankerpatiënten in een zo optimaal mogelijke conditie te brengen en te houden. Zo wordt de veiligheid en de gezondheid van de kankerpatiënt ondersteund. Deze vorm van voetzorg wordt altijd verleend in afstemming met het behandelteam.
Veiligheid in de praktijk.
Oncologisch voetzorgverleners beschikken over een deugdelijk praktijkplan waarmee de veiligheid van de patient en de zorgverlener gewaarborgd wordt.
Hierin zijn zaken opgenomen als het te voeren hygiënebeleid en te nemen infectiepreventie-maatregelen, maar ook aanwijzingen ten aanzien van het voeren van adequate patiëntenadministratie en bescherming van persoonsgegevens
Ziekte.
Indien de oncologisch voetzorgverlener OVV lijdt aan een besmettelijke ziekte, of op basis van de aanwezigheid van symptomen, zoals bijvoorbeeld koorts, het vermoeden kan hebben daaraan te lijden, zal deze géén voetzorgbehandeling uitvoeren bij oncologische patiënten, en zal nabijheid met deze patiënten worden vermeden totdat de ziekte voorbij is, dan wel geen besmettingsrisico meer oplevert voor de patiënt. Dit gaat zover als het afzeggen van behandelafspraken met oncologische patiënten.
Vakbekwaamheid.
Een OVV heeft een aanvullende opleiding gevolgd van negen theoriedagen en 2 praktijkdagen. De praktijk bestaat uit stages op een oncologieafdeling van een ziekenhuis. De opleiding wordt met een mondeling en schriftelijk examen. De stage volgt na het examen.
Bijscholing.
Een OVV is een ervaren en gediplomeerde voetzorgprofessional met minimaal drie jaar praktijkervaring. Zoals afgesproken met het IKNL (Integraal Kankercentrum Nederland) volgt iedere OVV jaarlijks een verplichte nascholing. OVVers die niet aan hun jaarlijkse verplichtingen voldoen mogen zichzelf geen OVV meer noemen, de afkorting OVV is een vastgelegd merk en staat onder strikt toezicht.
Competenties.
De belangrijkste competenties van een OVV zijn vastgelegd in een profiel (hier na te lezen).
Toestemming van de patient.
De oncologisch voetzorgverlener OVV behandelt oncologische patiënten die actief worden behandeld voor kanker uitsluitend na overleg en expliciete toestemming van de behandelend arts of verpleegkundige. Deze toestemming wordt bij voorkeur schriftelijk vastgelegd. Wordt er telefonisch toestemming verkregen, dan dienen naam en functie van de toestemmingsverlener te worden vastgelegd, en te worden voorzien van datum en tijd.
Voor communicatie met aanpalende zorg is schriftelijke toestemming nodig van de patiënt.
Privacy van de patiënt.
Bent u kankerpatiënt? Dan kan uw behandelend arts of verpleegkundige u verwijzen naar een OVV voor een voetbehandeling. Zonder uw toestemming mag een OVV geen medische informatie uitwisselen. Daarom worden bevindingen voor de arts of verpleegkundige aan u meegegeven. Een OVV zet voetzorgtrajecten bij kankerpatiënten alleen in met toestemming van de behandelend arts of verpleegkundige.
Het belang van oncologische voetzorgverlening.
Er is nog geen klinische of onderzoeksfocus naar voetcomplicaties die het gevolg zijn van kankertherapieën. Deze complicaties komen echter vaak voor en hebben een aanzienlijke negatieve impact op de mobiliteit van patiënten, kwaliteit van leven en consistente dosering van antineoplastische middelen.
Er zijn momenteel geen “officiële” richtlijnen in de wereld voor screening of zorg voor kankerbehandeling-gerelateerde voetproblemen. Dit staat in contrast met voetzorgprotocollen voor patiënten met diabetes en artritis, waar de voetzorg een cruciaal onderdeel van ziektebestrijding is.
Gezien de ernstige impact en de potentiële ontwikkeling van complicaties, dienen patiënten en gezondheidszorg providers worden geïnformeerd over hoe deze onaangename gebeurtenissen kunnen worden voorkomen en aangepakt. Oncologieteams en zorgverleners hebben goede richtlijnen nodig om veilige en effectieve zorg te waarborgen.
Bewustwording van voetcomplicaties.
Preventieve evaluatie- en managementstrategieën, zoals die uitgevoerd tijdens de rigueur tandheelkundige evaluaties voorafgaand aan het hoofd- en nekradiotherapie of stamceltransplantaties, zouden model kunnen staan voor de podologische evaluatie van patiënten die kankertherapie gaan krijgen die resulteren in een relatie met de voet bijwerkingen.
De meeste patiënten, zorgverleners, podotherapeuten, andere voetverzorging therapeuten en oncologieprofessionals weten niet dat behandelingen tegen voetproblemen kunnen veroorzaken. Aan de andere kant, zijn podotherapeuten en andere voetverzorgers zich vaak niet bewust van de complicaties die hun behandelingen kunnen veroorzaken tijdens of na de behandeling van kanker.
Opleiding OVV.
In 2012 heeft de Nederlandse “medische voet” -academie een educatief programma voor medisch voetzorgverleners opgezet. Het hoofddoel van het programma was om het bewustzijn van potentiële complicaties en screening te vergroten, patiënten de juiste begeleiding geven en de voeten kankerpatiënten in optimale conditie tijdens en na de behandeling.
Deze inspanning ook gericht op het stimuleren van de communicatie tussen de medisch voetzorgverleners en oncologieprofessionals.
De competenties van een OVV zijn vastgelegd in een profiel met 10 belangrijke voorwaarden.
Ontwikkelingen.
Inmiddels (2023) zijn er in Nederland en Belgie een driehondertal Oncologisch Voetzorgverleners OVV opgeleid. Zij volgen elk jaar een verplichte nascholing en zijn zo op de hoogte van alle nieuwe ontwikkelingen op het gebied van nieuwe anti kankermedicatie en eventueel optredende voetproblemen.
Deze OVVers staan vermeld in de Digitale Verwijsgids Kanker van IKNL, Alles over kanker (BE) en op onze Onco-Zorgkaart (oncofoot.com/zorgkaart).
Richtlijnen.
OVVers zijn opgeleid door medisch specialisten, communicatiedeskundigen, een onco-psycholoog, een oncologie verpleegkundigen en ervaren OVVers.
Deze groep OVVers heeft samen met specialisten richtlijnen opgezet voor veilige voetverzorging bij kankerpatiënten. Dit zijn geen officiële richtlijnen, maar die zullen op basis hiervan worden geofficialiseerd.
