Voetproblemen bij ouderen: Een toenemend gezondheidsvraagstuk

Door Mischa P.M. Nagel

Het belang van aandacht voor de oudere voet
Voetproblemen komen veelvuldig voor bij mensen boven de 75 jaar. Deze aandoeningen dragen bij aan valincidenten, verminderde mobiliteit en een versnelde ontwikkeling van kwetsbaarheid. Dit kan leiden tot een snellere progressie naar afhankelijkheid in plaats van het behoud van zelfstandigheid.

Om de impact van voetproblemen te begrijpen, is het interessant om te kijken naar de belasting van onze voeten tijdens een mensenleven. Een gemiddeld actief persoon zet ongeveer 7.500 stappen per dag. Bij dit dagelijkse gemiddelde komt iemand die 80 jaar wordt uit op ongeveer 216 miljoen stappen in een leven. Dit vertaalt zich naar een afgelegde afstand van ongeveer 177.000 kilometer.

De behandeling van voetproblemen bij ouderen richt zich vooral op twee aspecten:

• het verminderen van pijn
• het verbeteren van de mobiliteit

Deze aanpak helpt om zelfstandigheid te behouden en vermindert de behoefte aan aanvullende zorgvoorzieningen. Het goede nieuws is dat de meeste voorkomende problemen effectief kunnen worden behandeld door podotherapeuten, medisch pedicures, pedicures, en fysiotherapeuten.

Voetafwijkingen in een vroeg stadium signaleren en behandelen zal een belangrijke bijdrage leveren  aan het voorkomen van valincidenten, sterk verminderde mobiliteit en daarmee samenhangende eenzaamheid.

Dementie en voetafwijkingen
Opvallend is dat de literatuur niet tot nauwelijks aanwijzingen geeft voor een causaal verband tussen mensen met een vorm van dementie en voetstatus. In Nederland zullen in 2040 minimaal 340.000 mensen in onze samenleving lijden aan een vorm van dementie. Een significant deel bestaat uit oudere mensen. Dementie kan onze pijnsystemen beïnvloeden en daarmee ook invloed hebben op mobiliteit. Verder onderzoek is nodig om ook voor deze mensen veilige voetzorg te kunnen beschrijven en de juiste competenties binnen de voetzorgverlening te kunnen scholen.

Epidemiologie
Onderzoek wijst uit dat ongeveer 80% van de ouderen voetproblemen heeft. Opvallend is dat veel van deze mensen geen medische hulp zoeken. Dit fenomeen is in verschillende landen onderzocht, met steeds dezelfde conclusie: ouderen zoeken vaak geen hulp voor voetproblemen, zelfs wanneer er behandelmogelijkheden zijn.

De meest voorkomende voetproblemen bij ouderen zijn:

• Nagelaandoeningen
• Eeltvorming
• Bunions (hallux valgus)
• Likdoorns
• Algemene voetpijn
• Gezwollen voeten
• Circulatieproblemen

Deze problemen ontstaan vaak door slecht passend schoeisel, overgewicht en chronische aandoeningen zoals diabetes, hart- en vaatziekten of osteoporose.
Voor zorgverleners, en met name fysiotherapeuten, is het belangrijk om zich bewust te zijn van deze problemen en hun impact op de mobiliteit van ouderen. Al deze aandoeningen kunnen bijdragen aan een verhoogd valrisico.

Het RIVM brengt elk jaar het proces, de voortgang en de resultaten van de ketenaanpak Valpreventie in kaart. Daaruit blijkt dat in 2023 in veel gemeenten een begin is gemaakt om de ketenaanpak samen op te zetten. Gemeenten, GGD(Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en en zorgverzekeraars vinden dat positief. Maar niet alle stappen van de ketenaanpak worden al uitgevoerd. Ook is er nog niet genoeg informatie bekend om te weten of de doelen voor valpreventie in Nederland zijn gehaald.

De monitor laat zien dat de ketenaanpak Valpreventie in 2023 in steeds meer gemeenten wordt aangeboden; van 271 gemeenten is dat bekend. Ook werken gemeenten en zorgverzekeraars met verschillende zorg- en welzijnspartijen samen om in kaart te brengen welke ouderen een grotere kans hebben om te vallen. Dat zijn mensen op hoge leeftijd met verschillende aandoeningen. In 265 gemeenten krijgen thuiswonende ouderen met een valrisico minstens een van de drie erkende valcursussen aangeboden.

De betrokken partijen vonden het vooral lastig dat niet bekend was wie bij de mensen kan beoordelen welke factoren bijdragen aan de kans om te vallen. Dat komt onder andere doordat de betrokken partijen het niet eens zijn over welke professionals dit moeten beoordelen (huisartspraktijken of fysiotherapeut/ergotherapeuten).

Note redactie Voetzorg+:

De screening voor valrisico zou ook kunnen worden uitgevoerd  door meer dan 6.000 medisch pedicures in overleg met meer dan 1.000 podotherapeuten en registerpodologen